Μονή Αρκαδίου

Η Μονή Αρκαδίου είναι το ιερότερο σύμβολο του αγώνα των Κρητικών για την ελευθερία. Βρίσκεται σε χαμηλό οροπέδιο (υψόμετρο 500 μέτρα) στις υπώρειες του Ψηλορείτη σε απόσταση 23 χλμ από το Ρέθυμνο. Ιδρύθηκε πιθανότατα στις αρχές του 16ου αι. Το 1572 η μονή μετατράπηκε σε κοινόβιο και άρχισε η ανοικοδόμηση του μεγάλου, δίκλιτου καθολικού. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπέστη αρκετές καταστροφές και λεηλασίες. Μετά την επανάσταση του 1821, χάρη στον ηγούμενο Γαβριήλ Μαρινάκη, η μονή ανακαινίστηκε. Στη μεγάλη κρητική επανάσταση του 1866 ένας στρατός από 15.000 Τούρκους με 30 κανόνια περικύκλωσε τη Μονή Αρκαδίου όπου είχαν ταμπουρωθεί 350 ένοπλοι επαναστάτες μαζί με 600 γυναικόπαιδα. Παρά την ηρωική προσπάθεια των επαναστατών η μάχη ήταν εντελώς άνιση. Όταν τα κανόνια γκρέμισαν την πύλη και οι Τούρκοι εισέβαλαν στο μοναστήρι, οι επαναστάτες κλείστηκαν στην πυριτιδαποθήκη (παλιά οιναποθήκη). Ο Κωστής Γιαμπουδάκης έβαλε φωτιά στα βαρέλια με την πυρίτιδα και το κτίριο ανατινάχτηκε στον αέρα (9 Νοεμβρίου 1866).

Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους τα κτίρια ξαναχτίστηκαν σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο. Η αρχιτεκτονική της μονής είναι φρουριακού τύπου. Η μονή αποτελείται από ένα μεγάλο, ορθογώνιο και καλά συντηρημένο συγκρότημα κτιρίων στο κέντρο και νότια του οποίου βρίσκεται το δίκλιτο καθολικό. Η πρόσοψη του καθολικού αποτελεί σύνθεση μεσαιωνικών, αναγεννησιακών και μανιεριστικών στοιχείων κατασκευασμένων από λαξευτό, λευκό πωρόλιθο. Διακρίνεται η έντονη επιρροή από σχέδια των μεγάλων Ιταλών αρχιτεκτόνων Andrea Palladio και Sebastiano Serlio. Το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και το βόρειο στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Μπορεί κανείς να δει και τα ερείπια της άλλοτε θολοσκεπούς πυριτιδαποθήκης. Δυτικά της Μονής είναι κτισμένο το συγκρότημα των στάβλων που αποτελείται από τρεις θολοσκέπαστους χώρους και κτίστηκε το 1714.

Στο μικρό μουσείο του μοναστηριού εκτίθενται βυζαντινές φορητές εικόνες, χειρόγραφα, χρυσοκέντητα άμφια 17ου αιώνα, αντικείμενα βυζαντινής αργυροχρυσοχοΐας και ξυλογλυπτικής καθώς και πολλά κειμήλια από το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου.

Χάρτης