Αρχάνες

Οι Αρχάνες είναι ένα γραφικό χωριό χτισμένο στους πρόποδες του όρους Γιούχτα 15 χλμ. νότια της πόλης του Ηρακλείου. Βρίσκεται στο κέντρο της σημαντικότερης οινοπαραγωγικής περιοχής της Κρήτης κι έχει μια μακρά ιστορία 5000 χρόνων.

Οι ανασκαφές των τελευταίων 50 ετών έφεραν στο φως πολλά κτίσματα της μινωικής περιόδου. Η πρώτη κατοίκηση των νεολιθικών χρόνων, θα καταλήξει σε σημαντικό κέντρο της εποχής του Χαλκού, με μινωικό ανάκτορο (Τουρκογειτονιά) και πόλη γύρω του. Άλλες σημαντικές μινωικές θέσεις, εκτός του ανακτόρου μέσα στο χωριό, είναι στην Β. πλευρά και σε παρυφή του Γιούχτα, το εκτεταμένο προϊστορικό νεκροταφείο στην θέση Φουρνί, με αδιάκοπη χρήση για 2000 χρόνια, το ιερό της Ανεμοσπηλιάς και το ιερό - κορυφής στον Γιούχτα.

Η αρχαία πόλη συρρικνώνεται κατά τα ιστορικά και ρωμαϊκά χρόνια, παραμένει όμως σημαντικό κέντρο λατρείας του Δία στην κορυφή του Γιούχτα. Η σημασία των Αρχανών κατά την επόμενη περίοδο καταδεικνύεται και από τα τοιχογραφημένα Βυζαντινά μνημεία (Ι.Ν Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Ι. Ν. Αναλήψεως), αλλά και από άλλα που, δυστυχώς, δεν διασώζουν την τοιχογράφηση. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η συνοικία του Αγίου Νικολάου, όπου ο φερώνυμος βυζαντινός ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Κατά τον 19ο αιώνα παλιά ενετικά κτήρια της ίδιας συνοικίας κοσμήθηκαν με νεοκλασικά στοιχεία και κτίσθηκαν κι άλλα νεοκλασικά οικοδομήματα Τέλος η εκκλησία της Παναγίας Βατιώτισσας. κτίσμα 18ου και 19ου αιώνα, φέρει σημαντική συλλογή κρητικών εικόνων της τελευταίας περιόδου και μάλιστα των ζωγράφων του 18ου, γνωστών σαν Συνεχιστές του Δαμασκηνού”.

Το χωριό διαθέτει μικρή μουσειακή συλλογή, κυρίως αντιγράφων, στεγασμένη σε παλιό ενετικό κτήριο, ιδιαίτερα σημαντική όμως, γιατί είναι οργανωμένη με τους κανόνες της σύγχρονης Μουσειολογίας και άκρως ενημερωτική για τις ανασκαφές των παραπάνω χώρων. Η συλλογή είναι κλειστή κάθε Τρίτη.

Οι Αρχάνες είναι επίσης γνωστές για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους. Τα περισσότερα κτίρια έχουν ανακαινισθεί τα τελευταία 15 χρόνια και το χωριό κέρδισε, πρόσφατα το δεύτερο βραβείο ως ”το καλύτερα αναπαλαιωμένο χωριό στην Ευρώπη”.

Χάρτης