Mικρός Άγιος Μηνάς, Ηράκλειο

Η πρώτη εκκλησία του Αγίου Μηνά, ο μικρός Άγιος Μηνάς ,όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι σήμερα, xτίστηκε το 1735 με δαπάνες της Ι. Μονής Αγίας Αικατερίνης Σινά, (ήσαν οι μόνοι που λόγω των ειδικών προνομίων μπορούσαν να αναγείρουν εκκλησία) και αργότερα στέγασε, για πρώτη φορά μετά την τουρκική κατάκτηση (1669), την άστεγη μέχρι τότε Μητρόπολη της Κρήτης.

Ο Άγιος Μηνάς είναι στρατιωτικός Άγιος , αιγυπτιακής - κυρίως κοπτικής παράδοσης. Όταν υπηρετούσε ως ρωμαίος εκατόνταρχος επί Δεκίου στο Ικόνιο, παραδέχθηκε την χριστιανική του πίστη και γι’ αυτό θανατώθηκε με λογχισμό. Το νεκρό του σώμα, μιας και ήταν Αλεξανδρινής καταγωγής, φορτώθηκε σε καμήλα για να μεταφερθεί στην γενέτειρα του, την Αλεξάνδρεια. Μετά από 17 μέρες ταξιδιού η καμήλα σταμάτησε 42 χλμ. ΝΑ της Αλεξάνδρειας, στην έρημο, και εκεί δημιουργήθηκε το προσκύνημα, ο τάφος και εκτενέστατα οικοδομήματα (3κλιτη και 5κλιτη βασιλική και ολόκληρη παλαιοχριστιανική Κοπτική μοναστική πολιτεία). Είναι γνωστός σε εμάς λόγω των παραδοσιακών σχέσεων Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης και Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, αλλά και διότι ο συγκεκριμένος ναός (κτίσμα της πρώτης Τουρκοκρατίας - α μισό 18ου αι.) ανεγέρθηκε σαν μονόκλιτος ναός των Σιναϊτών (μια και οι Τούρκοι τους είχαν πάρει την Αγία Αικατερίνη) μέσα στις εκτάσεις, δηλαδή, του παλιού μοναστηριού. Στο β΄ μισό του 18ου, προστέθηκε το μικρότερο νότιο κλίτος της Παναγίας (μάλλον στην περίοδο που οι Σιναίτες περιορίζονται οριστικά στον Άγιο Ματθαίο - Σιναίτικα μοναστήρια) και ο ναός ,περί τα 1750, γίνεται ο κύριος ναός της ορθόδοξης Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης. Ο Άγιος Μηνάς λοιπόν είναι πολύ σημαντικός άγιος και για την Σιναϊτική παράδοση.

Καθιερώθηκε πολιούχος του Ηρακλείου την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν κατά την επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι διώκτες δεν τον έβλεπαν καθόλου (υποτίθεται ο άγιος κατέστησε αόρατο τον ναό στο διάβα τους) και έτσι μέσα διασώθηκαν αρκετές εκατοντάδες ανωνύμων και επώνυμων ορθόδοξων Καστρινών. Η διαφορετική θρησκεία Κρητικών και Τούρκων υπήρξε κύρια αιτία βιαιοπραγιών από τους μουσουλμάνους εναντίων των χριστιανών. Κατά την παράδοση ο Άγιος Μηνάς, σε κατοπινή επανάσταση, μετέτρεψε τον τούρκο διοικητή από διώκτη σε προστάτη των Χριστιανών. Ο επιβλητικός ναός του Αγίου Μηνά, ένας από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα, θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1862 και ολοκληρώθηκε στα 1884 - 1888. Ο Άγιος Μηνάς είναι ο προστάτης άγιος (πολιούχος) του Ηρακλείου και η μνήμη του γιορτάζεται στις 11 Νοεμβρίου, μέρα αργίας στο Ηράκλειο.

Χάρτης